Fyrvaktarar
Andreas T.
Strømmen
fyrvaktar frå 1.
oktober 1932 til 31. august 1945
I 2005 kom eg tilfeldigvis i
kontakt med ei dame som heiter Paula Urke. Ho vart berre
kalla Palla, og ho budde på Kvernholmen frå 1937 til
1940. Ho var 7 år då ho flytta
derifrå. All dokumentasjon om fyrvaktar Andreas
Strømmen, har eg fått i samtalar med Paula
Urke. Ho bur no i Ulsteinvik.
Frå
venstre:
Anna,
Tutta,
Karl,
Margot og Andreas Strømmen. Margot var stemor til
Paula Urke.
Foto utlånt av
Paula Urke
Anna og Andreas
Strømmen var begge frå Rissa i Trøndelag.
Andreas Strømmen hadde truleg siste tenesta si i
fyrvesenet på Ulla fyr, og då han reiste
derifrå, vart han pensjonist. Dei var begge veldig
snille og godslege folk. Dei var ikkje musikalske slik
at dei spelte noko instrument, men dei lytta mykje til
radio. Radioen stod oppe i det vesle rommet ved
fyrtårnet. Strømmen var der oppe heile
dagane og arbeidde med vedlikehald av fyret og stell av
laksenøter. I dette rommet var det ein divan, eit
bord, ein stol og ein radio. I uthuset stelte Andreas
fisk og nøter, og der hadde Anna vaskerom. I den
andre enden var det utedo og plass til ved. I
fjøsen hadde dei ei ku, høns og sauer, men dei
hadde ikkje gris. Elektrisiteten kom til Ulla i
1923. Såleis var det elektrisk lys på
Kvernholmen den tida Strømmen var fyrvaktar der.
Dei nytta ved til oppvarming. Fru Strømmen var
heile dagane på kjøkenet. På loftet
var det to soverom som vende ned mot fjøsen. Palla
låg på eitt av soveromma, og Anna og Andreas
Strømmen på det andre. Det var måla
vegger på soveromma. Etterkvart vart det ganske
utrygt å halde til på Kvernholmen under
krigen. Det førte til at Anna, Andreas og dei to
hundane, Lurv og Tass, flytta til Ulla. Dei budde i
Jo-garden der dei leigde hus på loftet hos
Jo-Elias. I den andre enden på loftet budde ei
lærarinne som heitte Laura Vinsrygg. Ho hadde
også ein hund, og det var visst nokre basketak mellom
hundane i Jo-garden den tida.
Frå venstre Lauritz
Eikrem, Paula (Urke) og Margot Eikrem
Foto utlånt av Paula Urke
Frå
venstre:
Anna
Strømmen,
Margot Eikrem f. Strømmen (stemor til Paula Urke),
Lauritz Eikrem (far til Paula Urke), ukjend og Andreas
Strømmen. Framme med hunden: Finn Eikrem
(halvbror til Paula Urke).
Foto teke etter opphaldet på Ulla fyr. Foto
utlånt av Paula Urke
PAULA URKE PÅ ULLA
FYR
Anna
og Andreas Strømmen var ste-besteforeldre til Paula
Urke, fødd Eikrem. Ho vart berre kalla Palla,
og ho kom til Ulla fyr i 1937. Då var ho 4
år gammal. Stemor til Palla heitte Margot og
var dotter til Anna og Andreas Strømmen.
Foreldra til Palla budde på Søre
Sunnmøre, og dei hadde så liten plass i
husværet sitt i tida før krigen at det ikkje
var plass til alle. Derfor vart dei samde om at
Palla skulle få vere ute på Ulla fyr saman med
besteforeldra. Ho var der i om lag tre år og
flytta heim til Søre Sunnmøre sommaren
1940. Palla bur no i Ulsteinvik. Det var farleg
å ha born der ute med glatte berg og havet rundt
på alle kantar. No i ettertid kan ikkje Palla
begripe at dei to gamle torde ta ansvaret for ein unge ute
i det nakne havgapet.
Kvar morgon fekk Palla bli med fyrvaktar Strømmen
opp i fyret. Der fekk ho høyre barnetimen for
dei minste i radioen. Strømmen sat ofte og
bøtte laksenøter der oppe. Han laga
små nøster av bomullsgarn som han brukte til
å lage og bøte laksenøter.
Når det var litt igjen av nøstet, fekk Palla
tre nåla, og inni der var eit gråpapir med ein
knekk kokesjokolade inni. Den var Palla sin.
Så ho var villig å tre nål, for
det lønte seg.
I denne tida var det ein stor koloni med
småmåse som heldt til på
Kvernholmen. På vårparten når
måsen hadde lagt egg, tok fru Strømmen med
seg ei korg og plukka måseegg. Palla syns
ikkje at dei var gode. Men når det var sesong,
då måtte ein nytte ut ressursane medan dei var
der. Dei kokte og steikte egg, og brukte egg til
å lage vaffelkaker. |
|
Foto utlånt av Paula Urke
|
Norske marinegastar kom ut til Ulla fyr før
krigen. Dei syns det var stas med ei lita jente, og dei
leika av og til med Palla. Ein av dei song ”Jungmann
Jansson” for henne, og Palla lærte 1. verset av han
utanåt. Så kom krigsutbrotet, og det vart
eit sjokk for Palla. Det var ikkje bombing akkurat over
Haramsøya, men ein kunne godt høyre bombinga
litt lenger sør frå. Ho vart så
skotredd og fekk bombesjokk. Det er ikkje noko rart for
ei jente på knapt 7 år. Palla var stiv av skrekk,
og då varma dei vatn på omnen i kjøkenet
slik at ho fekk puste inn damp. Det var berre så
dampen rann av veggane på kjøkenet.
Så kom tyskarane til Kvernholmen og slo seg ned der i
eigne brakker. Då dei kom dit, oppdaga dei at
Palla var skotredd, og dei skaut opp i lufta for å
skreme henne. Ho vart stiv som ein pinne att slik som
under krigsutbrotet.
Dersom ein skulle til Ulla,
måtte ein ro over Kvernholmsundet. Dette kan Palla
godt hugse. Ho begynte på skulen på Ulla
då ho var 6 år, eitt år før dei
andre. Det var for å få henne med blant
andre ungar slik at ho skulle få avveksling og vere i
lag med venninner. Ho gjekk der i eitt år.
Når det var stygt ver, overnatta ho på Ulla hos
foreldra til venninna Palma Ulla. Palma var dotter til
Olaus P. Ulla, eller OP som han vart kalla. Ho var mykje
i lag med henne. Palla kunne ikkje hugse kven som var
lærar på skulen, men det var truleg Anna
Rørvik. Ei jul kunne ho hugse at dei reiste til
kyrkje på Austnes. Palla vart sett til nyttig
arbeid rett som det var. Ho var ofte oppe i tårnet
og fekk pusse linsene. Så var det leik i
fjøra. Der leitte ho sjel, kukkelur, krabbe og
tang og tare. Margot, stemor til Palla, budde på
Søre Sunnmøre. Ho kom av og til på
besøk på Kvernholmen om sommaren. Då
hadde ho med seg søskena til Palla, Birger og Finn.
Palla fylte 7 år i juni 1940 og var reist frå
Kvernholmen då.
INNSJØEN PÅ KVERNHOLMEN
 |
|
Foto: Knut
Hallvard Ulla - 2007
Aust for
fyrtårnet ligg det eit lite vatn.
Sjå fotografi ovanfor. Om vinteren hender
det at det frys is på vatnet slik som på
fotografiet til venstre. Som lita jente oppfatta
Palla dette vatnet som ein stor innsjø.
Alt som vaksne opplever som smått, blir for eit
barn kjempestort. Men i alle fall kunne Palla
hugse at vatnet vart brukt til leik, og Andreas
Strømmen var med på leiken.
Andreas Strømmen hadde to fuglehundar, ein
heitte Tass og ein heitte Lurv. Andreas tok med
seg ein kjelke, dei to hundane og Palla ned på
vatnet og leika. Dei brukte å feste
kjelken til hundane, og så drog hundane Palla
på kjelken rundt og rundt på vatnet.
Anna var nok litt redd for at det skulle skje eit
uhell når dei leika slik, ho stod som regel oppe
i stoveglaset og passa på at det ikkje gjekk for
vilt for seg.
Det var rart for Palla å kome tilbake til
Kvernholmen no i vaksen alder og sjå at det
store vatnet var ikkje så stort likevel.
Det er ikkje større enn eit stovegolv.
Det er merkeleg korleis perspektivet endrar seg med
åra.
|
EIT PAR HISTORIER
Ein gong skulle Andreas
Strømmen og Palla ro over Kvernholm-sundet. Palla
skulle på skulen. Det var ikkje så fint ver,
og brått kom ei kastebyge og velta færingen.
Andreas og Palla datt uti sjøen. Ho hugsa at
matbomma (matskrinet) låg og flaut på
sjøen. Oppi der låg det to skiver med
brunost. Då Strømmen hadde redda henne
på land, sa han: ”Palla, det blir ikkje noko
skuledag på deg i dag.”
Så var det ein gong det var meldt stygt ver.
Kjøkenet vende oppover mot fyret med eit vindauge
utover mot sjøen. Før stormen slo til, kom
Andreas Strømmen og spikra lemmar utanpå vindauga
for å ta av for styggeveret. Brått small
båra inn i veggen, knuste lemmane og vindauget, og
båra slo inn i kjøkenet. Palla kunne hugse
at teppa flaut på golvet. Det var ein stor ovn
på kjøkenet, og det susa kraftig i ovnen då
båra slo inn i kjøkenet den gongen. Andreas
Strømmen var førebudd på uver, men likevel
vart det så mykje verre enn han hadde rekna med.
Det er klart at slikt gjer inntrykk på ei lita
jente. Ein kan bli redd av mindre.
