Ullahammaren 1882

    Innanfor Ullaholmen er det svært grunt.  Frå Ullaholmen til Flem går det ei grusøyr som ein mest kunne gå tørrskodd på i fjøre sjø.  Moloen til Ullasundbrua er fylt ut på denne øyra som blir kalla Lausøyra eller Flemsøyra.  Då det var så grunt, var Ullasundet einaste farleia til havs frå Longvafjorden og inn til Ullahammaren frå fiskefelta rett utanfor.  I dårleg ver var det svært vanskeleg å segle inn Ullasundet utan å forlise. Dette var hovudgrunnen til at det vart mudra opp ei renne gjennom Lausøyra slik at båtane kunne segle nordom Ullaholmen og inn til Ullahammaren. I tillegg vart det lettare for fiskarane frå Flem når dei skulle til fiskeplassane nord for Ullaholmen og Flemsøya eller når losane skulle borde båtar som kom nordfrå.

    Folket på Ulla og Flem slo seg derfor saman og fekk etter søknad vedtak i Stortinget om pengar til å grave ut ei renne som mindre båtar kunne nytte når dei skulle nordover.  Stortinget løyvde pengane i 1880, og arbeidet kosta kr 27.570,32.  Arbeidet var ferdig i 1884, og renna vart 15 meter brei og 1,7 meter djup på fjøre sjø.





Fyravdelingen i Kystdirektoratet har gitt følgjande opplysningar om Ullahammer fyr. I "Fyrlista" for år 1891-1893 står:

Fyrets navn og beliggenhet:  Ullahammeren, på  nordsiden av Haramsøen.
Breddegrad:  62,  40,  30
Lengdegrad:  6,  12,  25
Lysets beskaffenhet: Fast, 2 røde sektorer, 1 hvit sektor.
Orden: Sjette (betyr nest laveste lysstyrke)
Lysvidde: 6 kvartmil
Lysets høyde over havflaten:  14,2 meter
Bygningens høyde over grunnen:  5,1 meter
Bygningens form, farge etc:  Gult trehus
Brenningstid:  fra 25. januar til 8. april
Når opprettet:  1882
Bemerkning:  Fiskefyr
Det går videre fram av senere fyrlister at Ullahammer fyr ble nedlagt i 1915.
I Statens dokumenter for budsjetterminen 1. juli 1883 - 30. juni 1884 under "Lønninger ved Fyrvæsenet" er det oppført at fyrvaktaren har ei lønn på kr 150.

    "Johan Herman Løeg kom frå Valderhaug i 1860-åra og dreiv handel i Ullahammaren. Korleis han var som handelsmann er ikkje godt å seie, det er som spissbur og komikar me kjenner han best. Han var ein fast gjest i alle brudlaup, og underheldt med alle komiske grep og kunster som tenkjast kan. I 1880-åra var det grave ei renne tvert over den grunne øyra innanfor Ullaholmen, og so måtte det byggjast fyrlykt som skjerma for denne renna. Han Løeg vart fyrvaktar, og fyret vart heitande fyret hans Løeg. Det var eit enkelt byggverk, ein lav kjellar, eit rom og ein liten gang, to små glas, fyrlykta midt i rommet, senga tett inn for døra, eit skåp i vestre krå, ein liten benk og to stolar, det var det heile. Når me borna kom opp til fyet slik i 11-tida, så var det ikkje alltid Løeg var oppe, men når me banka på so kom han i natthuva og let opp. Då bad han oss om å gå burt i bekken og hente vatn. Når me kom att med vatnet, fekk me kvar sitt kaffisukker for turen. I landligge-kveldar var det jamnt mange som tok turen opp i fyret til Løeg. Han Løeg spelte på fele, han Jub-Filop spelte klarinett, og so var det kortspel. I slike kveldar vart det ikkje rom for oss borna, me mått nøye oss med å høyre på utandørs. Det er fortalt frå ein kveld dei hadde spelt kort om pengar, då kom det burt ein 2-kroning som dei ikkje kunne finne att. Når det leid på og dei skulde gå kvar til seg, gjekk han Løeg ut i gangen, kom innatt med ein liten spikar og ei øks, slo spikaren i karmen over døra og hengde øksa opp etter ein grann tråd og sa: "Når tyven går ut, faller øksen ned". Om ei stund gjekk snart den eine og snart den andre. Men der var ein som drygde på, so han Løeg måtte til å spyrja om han ikkje vilde heim til natten. "Nei, eg tør ikkje gå", sa han. "Kanskje du vet noe om den 2-kroningen da?" sa Løeg. "Ja, her er den," sa guten og sprang ut døra. "

Johan Herman Løeg på fyrtrappa	Filop Jubsen Ullahammer med "Svalen" i bakgrunnen